พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนเจริญผลภูลสวัสดิ์ เป็นพระราชโอรสลำดับที่ 49 ในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาสัมฤทธิ์ เมื่อวันอังคาร ขึ้น 7 ค่ำ เดือน 10 ปีกุน ตรงกับวันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2370 พระนามเดิม พระองค์เจ้าชมพูนุท [2] พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯสถาปนาเป็นกรมหมื่นเจริญผลพูลสวัสดิ์[3] ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ทรงกำกับมหาดเล็ก ช่างกระดาษ ช่างเขียนผู้หญิง และคลังพิมานอากาศ แล้วทรงเลื่อนเป็นกรมขุนเจริญผลพูลสวัสดิ์

กรมขุนเจริญผลภูลสวัสดิ์ ทรงเป็นแม่กองสร้างวัดเทพศิรินทราวาส และปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดราชโอรส วัดมหาพฤฒาราม และนอกจากนี้ยังได้รับราชการพิเศษหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นทรงเชี่ยวชาญด้านการพระเมรุต่างๆ รวมถึงการเป็นธุระในงานพระราชพิธีสำคัญแทบทุกคราว